p/ Antón Lago Barreiros.
Os alcumes forman parte da cultura autóctona de moitos pobos. Algúns nacen suscitados por un apelido, outros por pura deformación da linguaxe e outros tantos se xeran de maneira totalmente anecdótica e particular.
Hai varios tipos de alcumes, existen os alcumes ofensivos e os ‘aceptados’ que, en ocasións, enorgullecen ao posuidor honrando a súa imaxe. Da mesma forma, poden dividirse en individuais, que só afectan a unha persoa, ou familiares que se transmiten de xeración en xeración e forman parte da herdanza da liñaxe.
Un gran grupo de alcumes son os referentes a labores profesionais existentes desde épocas inmemorables. Outras veces, apelan a determinadas características físicas máis peculiares e que resaltan. Tamén poden xurdir como derivados do nome dalgún familiar, dun lugar de procedencia, animal ou vexetal… As posibilidades son infinitas na arte de crear alcumes, disciplina que require de sobriedade, perspicacia, enxeño e dunha técnica sobradamente aguda.
A gran maioría de alcumes están creados desde o agarimo dos veciños e de forma totalmente desintencionada, como un xogo ou un entretemento co que se estreita a unión na súa contorna máis próxima e créanse tradicións locais propias.
Aí vai, (un pouco ordenada), unha pequena escolma dos alcumes polos que conocemos a moitos amigos e veciños de Muros.
Xeografía Galega
Baonas
Camañeras
Carnotiñas
Carnotáns
Currubedos
Lariñáns
Muxías
Palmeirana
Toreáns
Vimianseira
e de máis alá
Alemán
Arxentino
de América
Asturianos (Muros e Tal)
Cataláns
Chinitas
Chinotes
Cubanos
Españoles (Esteiro)
do Iraní
da Meca
Portugheses
do Ruso
da Valensia
da Saraghosa
Concretando máis na oroxenía
do Arro
do Cabo
Cacholos (Esteiro e Badernado)
de Campio
Carballeira (Abelleira)
Cobiñas
da Costa
da Costiña
Cuneta (Abelleira)
Montañeses
do Outeiro
Pardiñas (1)
do Prado
da Posa
das Pontes
da Vila
(1)coto, chousa.
Ou na Arquitectura
do Bar
de Brecha (1)
Cabaseira
Casiña (Esteiro)
de Castro
Cubelo (2)
Murrillas
Tejadas (Esteiro)
(1)fenda nunha parede. (2)torre
militar.
Patronímicos
Antonáns
Catuxa (1)
Leladas
Leletas
Manelos
Petriñas
Petruscas
Petróns
Puchetos
Ricardóns
Roi (Pepe) (1)
Sildas
Xancadas (Esteiro)
Xandemón
Xanquias
Xelotos
Xoaneras
Oficios
Albeite (1)
Boleira
Canteiro
Carabeira (2)(Esteiro)
Carpintero
Sereiro (3)
Churrero
Cunqueiro
Ferreiro (Tal)
Florera
Latoneiro
Laghoeiro (4)
Meleiro
Mineiro
Panadeiro
Paraghuero (Abelleira)
Santero
Sistillero
Turrilo (5)(Tal)
Sapateiro
(1)veterinario sen ítulo. (2)a que coida as cabras. (3) o que fai as velas. (4) os que limpan os camiños. (5) encargado de vixiar da torre.
Titulos e mandamais
Conde (Tal e Sestaio)
Marquesa da Reina
da Rondina (1)
Mandelo
Patronsiño
Gerente (Esteiro)
(1)o que comproba que todo está en orde.
E como non… do mar
Ballena
Baleiró (1)
Caramuxas
Caruxas (2)(Tal)
de Chona
de Chopas
Fanecas
Focas
do Ghaxapo
da Lura
da Malla
Maraghotas (Baño)
do Mariñeiro
Mexillóns
Papo de Orola
Parrotas
Pateiros
da Pesca
do Pesco
de Pica
Pintos (Abelleira)
Rabato (3)
Rederos
Salitre
Tolete
Trillas (4)
da Veta
(1)que pesca co balo (2)especie de solla.(3) cría do bacallau. (4)arte de pesca parecida á rapeta.
Aparencia
do Ancho
da Largha
Cachote (1)
Canchín (2)
Calilas (3)
Camastróns
Carcamán (4)
Delicadas
Fetas (5)
Fetosas (5)
Maghachas (6)
de Pepe Ghordo
da Pequena
Lindas
Hermosas
Presiosas
Saladas
Sequita
Rucho
Rapasona
Mugherita
de Xan Pequeno (Abelleira)
(1)pequeno e poludo.(2)que xunta os xeonllos ao andar. (3)fermosa.(4)vello e achacoso. (5)pouco agraciado da cara. (6)pouco delicado.
Segundo o Xeitiño
Andares
Canchanas (1) (Esteiro)
Chimpotes (2)
do Chulo (Abelleira)
da Cula
do Firme Landáns (3) (Tal)
Latáns (4)
do Manso
Pachudas (5)
Pousa
Tóquenes (6)
(1)que xunta as pernas o camiñar. (2) que chimpa lonxe cando pega.(3)mozo talludo que gosta de xogar cos rapaces. (4)folgazán. (5)parsimonia. (6)escotrado, que deita para unl ado.
Gastronómicos
Biandeira
Boroeira (Abelleira)
Cachelada
Cachasa (1)
Caldeirada
Calleira
Carocho
Chichapán
Chourisa
Comeghalos
Comelóns
Empanada
do Forno
da Tahona
Freixán
Ghindas
Pasitas
Madalenas
Moletes (Esteiro e Acea)
Papeiros
Recho (2)
Salghadas
Talladas
(1)augardente. (2)estómago de vaca para facer callos
Relixión
Angel Rebelde
Anxeliñas (Baño)
Beneditas (Baño)
do Cristo
do Cura
Curiñas
Jesuitas
Pereghrinas
Romaxes
Santeros
Cores
Bighote Pinto
Barrigha Verde
Vaca Negra
de Blanco
da Negra
do Roxo (Abelleira)
do Rubio
Pardelo
Colorada
Sexual
Boliñas
Coghonudos
de Cachas
do Chocho
Cocoño
Chochóns
da Cuca
Coñito de Oro
Coneros
Cochechas
Fochechas
Fuchicas (Esteiro)
Ghodienda
Pichita
Perechas
Perrechas
Cursileria
Cucurulo
Chinchina
Marujita Pu
Pepita Oñó
Pepudita
Pituscas
do Tupé
Utensilios, apaños artesanais
Buriñas (Esteiro)
Cacharola
Cacharros
Cadolos (Muros e Abelleira)
Campana (Esteiro)
Canisa
Canllóns
Cascarillas
Chatolas
Ferro Vello
da Ghancha
de Laghar
Lerexos
Minguilete (1)
Pistillas
Piogha (Abelleira)(2)
Pioghito
Sachaso
(1)trade pequeno.
(2) corda ca que se amarran as vacas o xugo.
Motorizados
Carretos
do Ghaldrán
Ghincanas
Motorrolas
Belicosos
Carabinas
Carcallos (1)
Requetés
Tiritos
Trincheros
(1)nome que se lles daba aos Carlistas nas guerras de idem.
Enredos
Carracás
Cotelos
Moñecas
Pichichana (1)
Pitilán
(1)¿o que marca máis goles?.
Parentesco
da Curmán de Hermano (Louro)
de Mamá (Baño)
do Neto (Esteiro e Baño)
de Primo
do Sivil
Indumentaria
Biseras
Caxutos (1) (Esteiro)
Chalecos
(1)bastón
Alusions Corporales
Barrigha Verde
Bighote Pinto
Cabesas
Cabesa Douro
de Cachas
Carrillos (Esteiro)
de Comechona
Pes de Plomo
Sete Linguas
Xan Ollete
Economía
Cachiños
de Chica
da Moca
Perra Chica (Abelleira)
Peseta (Esteiro)
Ricos (Abelleira)
Ricotonos
Flora:
Fiunchala
Parra
Aporto dous, a ver onde os engadirías: Fochechos de Serres/Baño e Gharabullos de Tal 😀
Me gustaMe gusta
Teño recopilados arredor de 1300. Si che interesa telos, pasochos ¡¡¡
Me gustaMe gusta
Pois estaría ben!
Me gustaMe gusta
Fochechas si que saían 😀 Salteimas eu hahaha
Me gustaMe gusta
Vexo que mencionades unha arte de pesca chamada trilla ( en pluiral) Podedes dar máis detalles dela. Évos a primeira vez que escoito tal nome …
Me gustaMe gusta
laboucos e cachuchos
Me gustaMe gusta
Acabanme de pasar a relación de alcumes de Muros e polo que vexo añadiron a Carpintero como tal. A menos que exista realmente ese alcume, cousa que descoñezo, está ben posto pero si se refire o meu primeiro apelido, non , pois como digo é un apelido non é alcume.
Vaia esto para quen non o sabía ou quen pida correxilo. Moi
tas gracias.
Me gustaMe gusta
Cacharola… e unha pedra moi grhande … coma un outeiro. a casa de meus avos esta feita na cacharola …..minha nai levou o alcume….. meu pai era serran .. da casa das serranas..porque o primeiro ven da serra … de san lourenzo.. e minha avoa era seilana porque o primeiro seilan de esteiro era un canteiro que ven de ceilan perto de pntenafonso (eu sempre dixen xeilanos)
Me gustaMe gusta
Cacharola… e unha pedra moi grhande … coma un outeiro. a casa de meus avos esta feita na cacharola …..minha nai levou o alcume….. meu pai era serran .. da casa das serranas..porque o primeiro ven da serra … de san lourenzo.. e minha avoa era seilana porque o primeiro seilan de esteiro era un canteiro que ven de ceilan perto de pntenafonso (eu sempre dixen xeilanos). E rusos son polo pelo rubio … louro = roxo … o pelo…..
Me gustaMe gusta
Pichón, pandereta,caxón,fiandán,
Me gustaMe gusta
Pichón,pandereta,caxón,fiandán.
Me gustaMe gusta