p/ Antón Lago Barreiros.

Os alcumes forman parte da cultura autóctona de moitos pobos.  Algúns nacen suscitados por un apelido, outros por pura deformación da linguaxe e outros tantos se xeran de maneira totalmente anecdótica e particular.

Hai varios tipos de alcumes, existen os alcumes ofensivos e os ‘aceptados’ que, en ocasións, enorgullecen ao posuidor honrando a súa imaxe. Da mesma forma, poden dividirse en individuais, que só afectan a unha persoa, ou familiares que se transmiten de xeración en xeración e forman parte da herdanza da liñaxe.

Un gran grupo de alcumes son os referentes a labores profesionais existentes desde épocas inmemorables. Outras veces, apelan a determinadas características físicas máis peculiares e que resaltan. Tamén poden xurdir como derivados do nome dalgún familiar, dun lugar de procedencia, animal ou vexetal… As posibilidades son infinitas na arte de crear alcumes, disciplina que require de sobriedade, perspicacia, enxeño e dunha técnica sobradamente aguda.

A gran maioría de alcumes están creados desde o agarimo dos veciños e de forma totalmente desintencionada, como un xogo ou un entretemento co que se estreita a unión na súa contorna máis próxima e créanse tradicións locais propias.

Aí vai, (un pouco ordenada), unha pequena escolma dos alcumes polos que conocemos a moitos amigos e veciños de Muros.

Xeografía Galega

Baonas

Camañeras

Carnotiñas

Carnotáns

Currubedos

Lariñáns

Muxías

Palmeirana

Toreáns

Vimianseira

 e de máis alá

Alemán

Arxentino

de América

Asturianos (Muros e Tal)

Cataláns

Chinitas

Chinotes

Cubanos

Españoles (Esteiro)

do Iraní

da Meca

Portugheses

do Ruso

da Valensia

da Saraghosa

Concretando máis na oroxenía

do Arro

do Cabo

Cacholos (Esteiro e Badernado)

de Campio

Carballeira (Abelleira)

Cobiñas

da Costa

da Costiña

Cuneta (Abelleira)

Montañeses

do Outeiro

Pardiñas (1)

do Prado

da Posa

das Pontes

da Vila

(1)coto, chousa.

Ou na Arquitectura

do Bar

de Brecha (1)

Cabaseira

Casiña (Esteiro)

de Castro

Cubelo (2)

Murrillas

Tejadas (Esteiro)

(1)fenda nunha parede. (2)torre

militar.

Patronímicos

Antonáns

Catuxa (1)

Leladas

Leletas

Manelos

Petriñas

Petruscas

Petróns

Puchetos

Ricardóns

Roi (Pepe) (1)

Sildas

Xancadas (Esteiro)

Xandemón

Xanquias

Xelotos

Xoaneras

Oficios

Albeite (1)

Boleira

Canteiro

Carabeira (2)(Esteiro)

Carpintero

Sereiro (3)

Churrero

Cunqueiro

Ferreiro (Tal)

Florera

Latoneiro

Laghoeiro (4)

Meleiro

Mineiro

Panadeiro

Paraghuero (Abelleira)

Santero

Sistillero

Turrilo (5)(Tal)

Sapateiro

(1)veterinario sen ítulo. (2)a que coida as cabras. (3) o que fai as velas. (4) os que limpan os camiños. (5) encargado de vixiar da torre.

Titulos e mandamais

Conde (Tal e Sestaio)

Marquesa da Reina

da Rondina (1)

Mandelo

Patronsiño

Gerente (Esteiro)

(1)o que comproba que todo está en orde.

E como non… do mar

Ballena

Baleiró (1)

Caramuxas

Caruxas (2)(Tal)

de Chona

de Chopas

Fanecas

Focas

do Ghaxapo

da Lura

da Malla

Maraghotas (Baño)

do Mariñeiro

Mexillóns

Papo de Orola

Parrotas

Pateiros

da Pesca

do Pesco

de Pica

Pintos (Abelleira)

Rabato (3)

Rederos

Salitre

Tolete

Trillas (4)

da Veta

(1)que pesca co balo (2)especie de solla.(3) cría do bacallau. (4)arte de pesca parecida á rapeta.

Aparencia

do Ancho

da Largha

Cachote (1)

Canchín (2)

Calilas (3)

Camastróns

Carcamán (4)

Delicadas

Fetas (5)

Fetosas (5)

Maghachas (6)

de Pepe Ghordo

da Pequena

Lindas

Hermosas

Presiosas

Saladas

Sequita

Rucho

Rapasona

Mugherita

de Xan Pequeno (Abelleira)

(1)pequeno e poludo.(2)que xunta os xeonllos ao andar. (3)fermosa.(4)vello e achacoso. (5)pouco agraciado da cara. (6)pouco delicado.

Segundo o Xeitiño

Andares

Canchanas (1) (Esteiro)

Chimpotes (2)

do Chulo (Abelleira)

da Cula

do Firme
     Landáns (3) (Tal)

Latáns (4)

do Manso

Pachudas (5)

Pousa

Tóquenes (6)

(1)que xunta as pernas o camiñar. (2) que chimpa lonxe cando pega.(3)mozo talludo que gosta de xogar cos rapaces. (4)folgazán. (5)parsimonia. (6)escotrado, que deita para unl ado.

Gastronómicos

Biandeira

Boroeira (Abelleira)

Cachelada

Cachasa (1)

Caldeirada

Calleira

Carocho

Chichapán

Chourisa

Comeghalos

Comelóns

Empanada

do Forno

da Tahona

Freixán

Ghindas

Pasitas

Madalenas

Moletes (Esteiro e Acea)

Papeiros

Recho (2)

Salghadas

Talladas

(1)augardente. (2)estómago de vaca para facer callos

 Relixión

Angel Rebelde

Anxeliñas (Baño)

Beneditas (Baño)

do Cristo

do Cura

Curiñas

Jesuitas

Pereghrinas

Romaxes

Santeros

 Cores

Bighote Pinto

Barrigha Verde

Vaca Negra

de Blanco

da Negra

do Roxo (Abelleira)

do Rubio

Pardelo

Colorada

Sexual

Boliñas

Coghonudos

de Cachas

do Chocho

Cocoño

Chochóns

da Cuca

Coñito de Oro

Coneros

Cochechas

Fochechas

Fuchicas (Esteiro)

Ghodienda

Pichita

Perechas

Perrechas

 Cursileria

Cucurulo

Chinchina

Marujita Pu

Pepita Oñó

Pepudita

Pituscas

do Tupé

Utensilios, apaños artesanais

Buriñas (Esteiro)

Cacharola

Cacharros

Cadolos (Muros e Abelleira)

Campana (Esteiro)

Canisa

Canllóns

Cascarillas

Chatolas

Ferro Vello

da Ghancha

de Laghar

Lerexos

Minguilete (1)

Pistillas

Piogha (Abelleira)(2)

Pioghito

Sachaso

(1)trade pequeno.

(2) corda ca que se amarran as vacas o xugo.

 Motorizados

Carretos

do Ghaldrán

Ghincanas

Motorrolas

Belicosos

Carabinas

Carcallos (1)

Requetés

Tiritos

Trincheros

(1)nome que se lles daba aos Carlistas nas guerras de idem.

Enredos

Carracás

Cotelos

Moñecas

Pichichana (1)

Pitilán

 (1)¿o que marca máis goles?.

Parentesco

da Curmán
de Hermano (Louro)

de Mamá (Baño)

do Neto (Esteiro e Baño)

de Primo

do Sivil

 Indumentaria

Biseras

Caxutos (1) (Esteiro)

Chalecos

(1)bastón

  Alusions Corporales

Barrigha Verde

Bighote Pinto

Cabesas

Cabesa Douro

de Cachas

Carrillos (Esteiro)

de Comechona

Pes de Plomo

Sete Linguas

Xan Ollete

Economía

Cachiños

de Chica

da Moca

Perra Chica (Abelleira)

Peseta (Esteiro)

Ricos (Abelleira)

Ricotonos

Flora:

Fiunchala

Parra