p/ Antón Lameiro

Cada pobo herda e mantén as súas crenzas e tradicións pasándoas de xeración en xeración sen que, na maioría dos casos, nos preguntemos nunca nin de onde veñen nin para onde van, algunhas calando tan fondo na xente de ben que convértense misteriosamente en firme relixión e outras, case sempre as máis afíns a pasalo ben, rematan por ser vítimas das modas ou simplemente desaparecen. O noso Entroido é un bo exemplo disto último.

Ata ben entrado o século XX era totalmente aceptada a orixe romana do Carnaval (Carne-levare) que significa «abandonarse á carne», pero hoxe en día son xa moitos os autores que vinculan esta festividade coa deusa celta Carna, patroa da fartura e da abundancia. Contábanos a miña bisavóa Nocha que cando ela era moza, e aínda que se comían orellas e filloas segundo os ovos que houbera, o Antroido era máis unha festa belicosa -«sitotera» decía ela- do que farturenta ou luxuriosa. Os mozos que se disfrazaban, normalmente de branco, corrian detrás da xente con látegos feitos de vexiga de porco, con corres de bimbio ou mesmo con fumeiros, e ún tiña que facer mil «gharatusas» para escapar deles sinon quería que lle «soscasen». Eu ainda me acordo de ter levado de rapáz algún que outro rescoldo de tan ancestral costume. Os mozos do lugar de Baño acostumaban a levar o burro a Serres no Martes de Carnaval, unha práctica que consistía en procurar entrar no lugar d’Abaixo cun burro feito ca esfollada do millo e que cargaban ás costas coma se dun ídolo guerreiro se tratase. Excúsovos decir que aquelo viraba unha auténtica batalla campal donde todo «se valía» menos, supóñome, darlle a un cun sacho detrás do pescozo. O climax do drama chegaba pouco despois de pasar o que hoxe vén sendo a rotonda que nos desvía para o «aeroporto de Ventín», alí agardávanlle os «Nasoreanos» (1) apostados en pelotón a ambo-los lados do camiño e tan pronto como o «Burro» cruzaba a linea limítrofe desatábanse os ánimos e empezaba a contenda. O camiño quedaba totalmente cortado mentras un dos dous bandos non chamara a desplegarse e si algunha vella subía para ir a novena tiña que foderse e botarse a «eito» polos terreos ou dar a volta pola Agra si non quería ser abatida. Meu pai que combateu por moitos anos nas filas dos «do Carmen» (2) cóntame que en realidade, e a pesar de que en Baño aos de Serres se os coñece por «Os do Burro», o animaliño nunca entrou no lugar, nin no d’arriba nin no d’abaixo, pero eu, que son fillo do meu pai e supoño que tamén un mal perdedor, deime a licenza de imaxinar un final algo mais esperanzador para os nosos, e dibuxar os «Antonáns» (3) de Badernado mandando un batallón de reforzos na nosa axuda en lugar de manterse neutrales como sempre o fixeron.

Por desgracia as modas van e veñen e a cultura moderna que herdamos non solo nos civilizou a nós sinon tamén as nosas tradicións, e hoxe en día, ca excepción d’alguhas partes de Ourense, o noso Entroido no é nin unha mera alusión ao que xa foi. Que ninguén me leve a mal, non quero decir con esto que outras costumes mais…¿vistosas? sean menos acertadas, o fin de contas tamén nos gusta «maghear» os santos para sacalos en precesión, a pesar de que o rigor sea aquí a presmisa; en uotras palabras, o que eu quero decir é que ainda que con estes toques dogmáticos dos que somos tan amigos non se lle fai mal a nunguén, sería bo que como pobo nos preguntásemos si ¿verdadeiramente son estos os nosos valores reales?, para axiña respondernos que en ese aspecto os galegos non somos precisamente a nazón Nipona. Dase por feito que un ten que ir acorde co tempo que lle tocou vivir, e hoxe por hoxe hai un bo lote de estilos que se inpoñen por enriba dos demais: levar a cintura do pantalón abaixo nas «brillas» mola moito e salir de comparsa gaditana luce un montón pero, por que temos que deixar morrer tradicións tan nosas e tan pescas como o «enterro do Facundo» ou » a subida do burro a Serres» para logo deixarnos seducir por ritos supostamente mais «civilizados» como pode ser unha corrida de touros. A máxima aquí sería xa chejar a pensar que todo o que é español e sale na televión é algo vital para entender o noso propio entorno, ideales, por outro lado, necesarios para todo o que esté interesado en descubrir de donde ven e para donde vai.

(1) O patrón, San Xoan, sempre foi dos de Serres, (2) o Carmen mariñeiro dos de Baño e Boavista e (3) San Antonio, co seu porquiño, dos de Badernado.