-p/ José María García Rodríguez

Permitídenos que acheguemos un relato que non é noso, pero que si é dun muradán que, a pesar de ter vivido a meirande parte da súa vida afastado de Muros, nunca tivo á Vila lonxe do corazón.
–José María García Rodríguez, naceu en Muros e residiu durante moitos anos en San Juan de Puerto Rico. Foi escritor, xuíz e diplomático. Estudou dereito en Deusto e Valladolid e exerceu como xuíz en diversas cidades españolas. Foi Canciller do Consulado de España en República Dominicana e en Puerto Rico.-
Ahí vai o conto:
“O señor Facundo estaba casado coa señora Merexilda. Tiñan unha tendiña que se achegaba a taberna. En fronte deles vivían as Rulas; unha vella, súa nora e un rapaciño, neto da primeira e fillo da segunda. O señor Facundo e a señora Merexilda tamén eran vellos. El regordecho. Ela fraquiña; o pelexo da cara engurrado, guedellas brancas e os ollos negros. Ben puidera asemellarse a unha bruxa. As Rulas dicían que o era. E non entraban nin saían da casa, sen ter moito coidado en darlle o cu a porta da tenda dos seus veciños. A máis de facerlle a figa. A figa sabedes que non son os corniños. Os cornos danse, endereitando na man o furabolos e o dedo meñique e recollendo os outros dous.

-Toma, toma, cornos para ti, dicían as mulleres ao berrar.
E batían as dúas mans cos cornos dados.
A figa faise cos dedos pechados nun puño e metido o gordo entre o furabolos e o maior. Esa é a figa que lle facían as Rulas a señora Merexilda, que andaba por elo queimada, frixida e refrixida coa rabia. Case que doente.
Un pouquiño mais alá tiña a súa casa don Santiago Loxo, cos seus soportais. Embaixo deles protexíanse os rapaces e poñianse a cantar:
Collín, collín, collín, toxos e flores
en pensamé e pensamé, e pensamentos,
palá, palá, palabras amorosas
que leva o ve, que leva o ve, que leva o vento.
Ai quéreme, Maruxa, quéreme,
que che vai ben, chas, pun!
O señor cura de Esteiro
ten a camisa rachada,
que a rachou na silveira
ao correr tras a criada…
Ai quéreme, Maruxa, quéreme,
que che vai ben, chas, pun!
E unha volta e outra, E máis os días de chuvia.

O señor facundo, que se enrabechaba que o levaba o demo co alcume que lle tiñan, dende que comezaba a oír iso de «collín, collín, collín toxos e flores…» poñía unha cadeira na porta da tenda, enriba dela unha bulsa chea de croios e pelouros, e nas mans ou na faldriqueira as pesas da libra, media libra e tres cuartos. E esperaba. porque aqueles condenados dos rapaces cantores, máis cedo ou máis tarde, finaban cambiando a letra do cantariño. E ouvíase un «collón, collón, collón toxos e flores…» tan fortemente berrado que até no inferno, o mesmo Arrenégote o escoitaría. O señor Facundo a súa vez, berráballes nun castelán severo e hiperbólico:

«¡Mal rayo los parta! ¡Así el mismísimo demonio los confunda!»
E os rapaces fuxían. O señor facundo corría detrás deles e arreboláballes as pesas e os pedregullos con canta forza podía. Un seixo bateu a un mociño de Louro e fíxolle unha grecha na cachola. Houbo que chamar a don Antonio Beiro, que era o médico, para que lle cosese os puntos na botica de don Carlos Iglesias.
Viñan, de brazo dado o señor Manuel do Monte e Ferreirós, que eran os dous gardiñas da vila e chegaban sempre tarde a todos os barullos:
Que pasa? Que Pasa? preguntaban. Dicíanllo. Sabíano de sobra. E no máis rexo do rebumbio, pregábanlle ao inxuriado con tratamento de moita cerimonia: -Non se incomode don Facundo; haxa paz e paciencia…
Ao carón dos gardas había varios rapaces, dos cantores ou non. Un avisáballe
-Señor facundo, as Rulas están mirando pola fiestra e ándanlle facendo a figa. E ríndose…
E o señor facundo
-Un raio que as fenda. Calquera día póñolles un xuízo de faltas que as fodo.
E outro rapaz con moita vontade:
-Quer que lle axude a buscar as pesas?
Axudábanlle. Xuntáronse mais rapaces embaixo dos soportais de don Santiago Loxo, cantaruxando: -Ferreirós, rouboulle a capa a Dios, e os zapatos a Pilatos…
E Ferreirós: -Señor facundo, emprésteme as pesas, que os escarallo…
E mentres os corría, viña outra manchea de mociños, poñendo a boca no mundo ao cantar:
Collín, collín, collín, toxos e flores…
O señor Facundo ao señor Manuel do Monte:
-Vostede é a autoridade, interveña.
-Coma vou intervir, se aínda non se fixo violación de lei ningunha?
-Pero vaise a producir e xa se produciu. Vostede querería que lle chamasen o que eses desvergoñados me chaman?
Retrucaba irado o señor Manuel do Monte:
Peche o peteiro, a min non me ensine a cumprir coa miña obriga.
Volveu Ferreirós cos liviáns na boca, case que afogado.
O señor Facundo preguntaba, comesto polo carraxe:
-Para que serve a autoridade nesta vila? Doume aos demos!
Os rapaces non lle deron tempo de seguir, pois xa estaban de novo coa cantaroliña, embaixo dos soportais de don Santiago Loxo. E o señor Facundo coa orella esperta, os ollos abertos e as pesas nas mans, dálle que te dálle a leria de que na vila non había autoridade, que o alcalde era un merdeiro e os gardas uns non sei que.
Comezou a orballar. E dixo Ferreirós, sen que o señor Facundo puidese escoitalo:
-Son máis das dez da noite, ímonos, meu compañeiro, que xa me ten até os collóns, este Collón do carallo…
E fóronse. En canto se foron, saíu de novo a maldicida cantaroliña, esta vez da banda da praza do Cristo. E cando se escoitou a verba inxuriosa, o señor Facundo arrebólalle unha pesa a un rapaz e rómpelle un vidro do escaparate de Luís do Peludo, zapateiro da veciñanza. A señora Merexilda e a muller do Peludo puxéronse a berrar polos danos…E embaixo dos soportais de don Santiago Loxo xa había outros cantando. E cando foi o señor Facundo a escorrentalos a pedradas e coas pesas, cantábanlle o collín, collín, dende a praza do Cristo…Toleábano. Seguían a señora Merexilda e a muller do Peludo berrando. As Rulas facíanlle a figa dende a xanela. Mentres pasaba por alí Chichapán:
-Aí Basilisa, mira como veño
Cunha borracheira que xa non me teño…!
De viño, claro. porque a auga, o noso follalateiro nin a probaba. Basilisa era a súa dona, coma xa sabedes ou imaxinades. Mentres dende a súa fiestra, Pepa da Fortuna, que era pouco asisada, berraba:
-Padre amado, viva Muros cu de riba para abaixo!
Os cans ouveaban medio tolos polas rúas da vila . E mentres, seguía a orballar.
A señora Merexilda pregoulle ao seu home:
-Facundo, ímonos deitar que xa é noite.
-Tes razón, que eses dous carabineiros de Manuel do Monte e Ferreirós, levan xa roncando como meniños por máis de dúas horas, esquecidos de manter o imperio da lei, nesta nosa puñetera vila.
Fóronse durmir. Ao lonxe escotábase aínda:
Collín, collín, collín toxos e flores…”

José María García Rodríguez.