p/ Henrique Monteagudo

― Dinche o corazón na man
Dincho queridiña inteiro
Ca pirmeiriña esperanza
co pensamento pirmeiro.
Dincho cal neno que nace
De ilusións brancas cuberto Caraveliño cerrado
ó teu calor dulce aberto.

― En solitarios herbales
Era rosiña escondida,
Solo para ti prantada
Para ti solo nacida.
E coma frol sensitiva
Baixo outra man se pregaba,
E solo onda ti vivia
E de ti lonxe muchaba.

Rosalía de Castro

No Arquivo Municipal da Coruña consérvase un monllo de folios autógrafos de Rosalía de Castro, que segundo Juan Naya (Inéditos de Rosalía, pp. 16 e 25) foran doados polas fillas da poeta atendendo a solicitude do alcalde Manuel Casás Fernández (1925-27), quen, anos máis tarde sería Presidente da Real Academia Galega. Algúns deses folios recollen cantares populares, entre os cales se atopan varios dos glosados en Cantares Gallegos, o que suxire unha datación temperá da súa recolla (arredor de 1860). Entre estes, figura un folio que contén un poema (máis ben, esbozo ou fragmento de poema) en galego da nosa autora, que, por razóns que descoñecemos, pasou desapercibido aos distintos investigadores que manexaron eses papeis. Comezando por Manuel Murguía, quen debeu de ser o seu propietario orixinal e quen, xa viúvo, deu ao prelo un feixe considerable de poemas inéditos da súa finada esposa. E rematando polos estudosos que, máis recentemente, deron noticia ou publicaron textos procedentes dese interesantísimo fondo. Só o profesor Ramón Torrado se referiu a el, nun artigo publicado nunha revista de moito mérito pero de difusión exclusivamente local (do instituto da veciña vila de Noia) e sen atreverse a dar por segura a autoría de Rosalía: “Poema moi descoñecido, posiblemente inédito, que probablemente é obra de Rosalía na época de compoñer os Cantares Gallegos” (“Negra ausencia de contento. reflexións sobre Cantares Gallegos”, en Casa da Gramática, nº 39, 2013). Foi mágoa que Torrado non dixese en que arquivo se atopaba este texto nin solicitase autorización deste para publicalo. Isto tería aforrado algún equívoco.
O fermoso texto, que demos a coñecer na Real Academia Galega hai pouco tempo, é probablemente un esbozo, composto por 16 versos, que requiriría un luído posterior e acabaría formando parte dun poema máis extenso. Así e todo, pode ser lido como texto completo, dunha evidente calidade poética (absolutamente digna da xenial inspiración da autora), que presenta un diálogo entre dous namorados: un mozo que fala na primeira estrofa e unha moza que responde na segunda. O estilo, o xeito, o tema lembran fortemente os poemas de feitío ‘popular’ de Cantares Gallegos. Pola estrutura dialogada lembra en particular a composición “Cantan os galos pr’ó día”; o esquema estrófico (coplas de catro versos con rima consoante dos versos pares) é similar ao das primeiras estrofas de “Adios, rios, adios, fontes” e ao do poema “Miña santa Margarida”.
Para apreciar o valor da descuberta deste texto, cómpre ter en conta que son moi escasos os textos poéticos en galego orixinais de Rosalía que se deron a coñecer con carácter póstumo, e non conservamos o orixinal autógrafo de case ningún deles. Como se pode apreciar coa súa lectura, trátase dunha deliciosa mostra da marabillosa inspiración da poeta que abriu o noso Rexurdimento, a universal cantora do Sar, a nosa Rosalía.