p/ Jorge Lago de Pexejo

O villancico como forma musical ten as súas orixes alá polo século XV en case todos os países de tradición cristiá coas variantes que se foron manifestando en diferentes culturas e continentes. Os diversos estilos musicais foron adaptados doutros anteriores de estilo popular que non necesariamente estaban relacionados coa música litúrxica. Parece ser que as Panxoliñas teñen unha orixe moito máis antiga que os vilancicos e non necesariamente como canto de Nadal ata que ambas coincidiron no tempo. Según algún, a palabra panxoliña provén do himno eucarístico Pange Lingua que escribiu San Tomás de Aquino e foi alterándose co tempo as veces en pango liña ata polo que se coñece hoxe como Panxoliña que ademais adquiriu outros significados máis mundanos no dicir da xente como crer en panxoladas parvadas ou mexevadas.

Case todas as culturas celebraban con festexos deixar atrás as longas e frías noites invernais e darlle a benvida ao astro Sol. O cristianismo fixo coincidir a celebración do Nadal de tanto significado místico na conciencia colectiva co solsticio invernal. Para os pagáns o Sol era luz e a esperanza que coincidía perfectamente co sentimento dos cristiáns cara a Xesús e non é coincidencia de que sexa precisamente a luz un dos temas predominantes nesas celebracións.

Xa fose con tizóns en Galiza como nos recorda Ramón Otero Pedraio ou as súas variantes como o Yule en tantos pobos do norte de Europa ou o Caganet,  catalán.

O TIZÓN DE NADAL DE DON RAMÓN OTERO PEDRAIO

«É un cáñote grande dun árbore, que nas montañas do leste da provincia de Lugo, en moitos sitios da de Pontevedra, e noutras terras, botan ó lume na noite do 24 de Nadal, e deixan queimar deica a meta, e o que queda gárdano pra cando hai treboada; entón, bótano de novo a arder na lareira, pra arredar o pedrazo e os raios. Nalgún lado, semella que aproveitan a borralla pra botaren nos eidos, o cal sí que é un verdadeiro rito fertilizante de maxia agraria. Mais tamén ten relación coa presenza das ánimas da familia na noite de Nadal, arredor do lume”.

A relixión xudéa segue co tema das luces na festa do Hanukkah tamén chamada Festa das Luces, con oito velas nun candeeiro que se chama Menorá.

Os sentimentos anticatólicos da reforma fixeron que se prohibise festexar o Nadal nalgúns países protestantes. Nos Estados Unidos os puritanos tampouco vían con bos ollos tales celebracións pero o desexo popular fixo que se fose impoñendo ata a Guerra da independencia onde se volveu tratar de prohibir non por sentimento antipapista, senón por ser demasiado inglesa. O presidente Ulysses S. Grant declarou Christmas feriado federal no ano 1870. Christmas, Christ Mass significa literalmente Misa de Cristo e non Nadal como se podería pensar, pero celébrase no mesmo día e pola mesma razón.

Sen dúbida, figuras literarias como Washingon Irving ou Charles Dickens e máis recentemente Hollywood teñen contribuído enormemente a popularizar a celebración do Nadal en case todo o mundo xa sexa polo seu significado relixioso ou porque nos sentimos inspirados para ter unha celebración común que transcenda pobos e culturas. O certo é que tanto en Santiago, Londres, Sidney ou Nova York, os Christmas Carols, Vilancicos ou Panxoliñas seguirán provocando en nós un sentimento de paz fraternal, concordia e tamén o afán de festexar.

Bo Nadal, Feliz Navidad e Merry Christmas!