p/ Pedro Caamaño Lago

A canoa e unha embarcación de catro a seis metros de eslora, de un cincuenta, a un setenta de manga, e de sesenta a oitenta centímetros de puntal.

A “canoa” é a buceta son a misma embarcación entre perpendiculares. Sen embargo no porto de Muros, por esixencias dos armadores, e dos patrons, que xeralmente eran os mismos, fóronas adaptando as suas necesidades, que diferían segundo a clase de pesca que exercía.

A canoa maioritariamente, usábase para a pesca de cordel, é en Muros unha grande maioría adicabanse a esa clase de pesca. A mayoría das familias tiñan cada unha a súa canoa.

Os que tiñan as canoas mais pequenas adicabanse a pescar dentro da ría, e os outros cando o tempo o permitía saían a costa, hasta unhas sete ou oito millas do porto de muros, en ocasións algo mais.

Estas distancias requerían moito tempo remando, e moito tempo veleando. E para que esto fora un pouco mais doado, ca axuda dos excelentes carpinteiros de ribeira de Muros e do freixo, foron rectificando a citada canoa, facendoa mais rapida para o remo, e o mismo tempo mais segura para a vela.

Estas rectificaciós basearonse en lanzarlle un pouco a roda, darlle mais amura, e ancheandolle un pouco o peito sin que as entradas de agua na obra viva deixaran de ser finas, decìase darlle mais pantoque. E no codaste de popa afiarlle as salidas de agua sin perderen resistencia. Adactarlle os bancos e as panas, para unha mellor sintonia a ora de remar. E unha mellora na distribución dos compartimentos, pensando na distribución dos pesos a hora de velear.

Con estas reformas, diferenciaronna na estructura e na estetica, da citada buceta,. A que en Muros chamabámoslle bote. A partir daí a ó carpinteiro de ribeira xa non se lle pedia un bote, xa se lle pedia unha canoa, que como podedes imaxinar non era a misma cousa. Esta canoa gustaba mais que o tradicional bote, e foise espallando por toda a ría.
E con moita razon denominouse ( Canoa Muradana. ) ¿Por que, se denominaba así en Muros.¿ Por que a pesares de que en toda a ría había canoas, as de Muros diferenciabanse, pola sua distribución interna. Como dixen antes, específicamente para a pesca de cordel.
En este cadro está representada a “canoa muradana” Arranxada con todos os pertrechos para a pesca de cordel, e os nos que se usaban normalmente.

O bote polbeiro. De rodas mais rectas, con moi pouquiña amura, en esloras de tres a catro metros. Actualmente pódese ver algun que outro nos peiraos de Muros. Estas embarcaciós usabanse para a pesca de polbo con raña. Para a pesca da faneca. Para o corrican. Ou outras modalidades que non toubesen que sair moi lonxe dos peinaos. Xeralmente, estes botes manexabaos un só hóme, con dous remos, un en cada man, denominados remos de panel, e ó séren de pouca amura, e na maioria dos casos mais estreitos, pero con mais pantoque, non portaban tanto a hora de aguantalos proa o vento. Tamen estaban arranxados para velear.

No cadro de arriba, pretendo expresar, según os meus recordos, toda a armazón, os trebellos, e os nos, que naquel tempo se usaban para a pesca de cordel na canoa. Excepto os da parte darriba, que estan para encher o oco ou para decoralo un pouco.

Si empezamos pola parte de arriba e pola esquerda, temos o”horcaperros”, expresandome da misma forma que nos lle chamabámos, este usabase para amarrar a ustaja a berga. O seguinte, e o nudo de “embergue,” que se usaba para amarrar a vela a verga. O seguintes, son as “margaritas”, usabanse para reparar momentáneamente unha falta nun cabo ou nunha liña. O seguintes son os”lasdeguias”, o doble usabase para amarrar un cabo por seno, e o outro para amarralo polo chicote. O seguimte e o no de “rezon”, que se usaba para amarrar un chicote a argola do rezon ou a outra anilla calquera.

A seguinte e a “gradella” ca liña, e ca “sonda” ou escandallo, este aparello, usabase para saber a profundidade, por mediación de marcas que se facian por toda a liña, medidas en brazas, en grupos de cinco ou de dez, dependendo do criterio do patron. A seguinte función da sonda ou escandallo, e definir a calidade do fondo. Para esto faciaselle na base unha pequena cabidade, con unhas estrias, nas que selle poñia, unha base de sebo ou grasa de porco, que entre nos chamabamoslle pingue. De esta forma o tocar a base co fondo, quedaba plasmada a calidade do fondo. Fose pedra, fango, area, ou cascallo.

A seguinte e a “poutada”, ésta mais coñecida por todos pola sua popularidade. Usabase para fondear a canoa, nos postos de pesca. “Ou postas” Ou en calquera outro lugar. Co seu calamento adecuado ó fondo no que se quería traballar. O calamento daquela, era un cabo de esparto, duns doce ou catorce m.m. de diámetro. Que habia que poñelo a secar cando o tempo o permitia, de esto dependia a duración do mismo. Esto mismo ocurria, con todolos demais pertrechos, inclusive a vela. Na mayoría dos casos, todos estes pertrechos, encascabanse para evitar que a humidade os podrecera.

O seguinte e o Compas. Rosa nautica. Ou rosa dos ventos. Este como todo mundo sabe, usabase para orientarse, cando as circunstancias non permitían ver cos ollos.

O seguinte pola directa, denominase “Cubeta”. Consta de, cubo con asa vertical, e “Rebola”.Estas duas pezas usabase, para machacar os peixes desechables, os que ben machacados introducianse, en unha “Bulsa”e por mediación do plomo baixabase o fondo, para concentrar os peixes darredor.

Logo temos o “Chicador” cubo rectangular con mango vertical, con unha anchura suficiente, capaz de deslizarse entre as cuadernas, para achicar a agua da canoa.

A seguinte e outra cubeta, e a seguinte, e a “Sasula”que como o chicador , usabase para chicar a pouca agua que quedaba, nas “carreiras”espacio fondo, entre as cuadernas.

Seguimos con outra cubeta e o “cubo”, de forma cilindrica, con duas asas laterales de madeira con dous abuxeiros, nos que se lle poñia un estrobo de unha a outra con unha gaza no centro, na que selle amarraba un chicote, o suficiente largo para coller agua do mar.

A continuación temos o “caixon”do engado ca maquina de moer. Cando as circunstancias da pesca requerian moito engado, usabase este sistema, moiase o peixe que se adquiria para este efecto, xeralmente en terra, logo levabase moído no caixón, para logo introducilo nas cubetas, machacando cas rebolas mais ou menos, según o requería, a clase de pesca a que te adicaras, para logo introducilo nas «bulsas» (bolsas feitas a man de forma conica, para levar o engado o fondo).

Logo temo-la “ronca” consistente en un pau mais ou menos largo, con un anzo na punta co obxeto de enganchar os peixes que parecían grandes para subilos abordo ca tanza.

Sequimos ca “gadella” usada para engadellar as liñas, feitas de forma que circulara o aire, xa que daquela as liñas eran de fibras naturales trenzadas e pudrianse.

Por encima temos os dous” lasdescota”, sencillo e dobre, estes usábanse, para amarrar un chicote a unha gaza, sencillo si se creia suficiente, e dobre si se creia que facia falta darlle mais consistecia. Na canoa usabase para amarrar a escota a vela.
Seguindo para arriba, temos os dous “cotes”, o sencillo e o doble, este nudo e o mais usado, sirve para amarrar calquer chicote, a calquer outra cuosa, usando o sencillo ou o dobre según a resistencia requerida.

Logo temos os dous nos de pescador, tamen dobre e sencillo, usando un ou outro dependendo, como os outros da resistencia desexada. Estes usabanse, para unir as liñas
Cando se necesitaba, daí o nome de nó de pescador.

Logo temos o “ballestrinque”, tamen moi usado en calquer embarcación, ou traballo mariñeiro, e un nudo moi fiable, e moi practico xa que se pode facer, en calquer obxeto sexa vertical ou horizontal, nas canoas usabase para case todo, e para aseguralo mais aínda podiaselle dar un cote por encima.

O bo obserbador darase conta de que os remos, son distintos no largo. Pois a razon e que cada un ten un sitio fixo de emplazamento. O mais largo, ou remo de “couse”armase a popa para que o patron guíe a canoa o mismo tempo que axuda a propulsala. O de “carte”e un remo mais pequeño que o de couse, este armase no banco de proa, é o remo propulsor, sempre reservado para o mais forte, O mais pequeño dos tres e o de “medio” case sémpre reservado para o home mais pesado.
A vela como se pode ver en esta foto, era o medio de propulsión, que todo pecador esperaba practicar, en todo momento, xá que era moito mais cómodo que o remo. Apesares da peligrosidade da mesma, cando o vento era moito, e irregular.

O tipo de vela que se usaba en estas embarcacións e a representada. Denominada vela de relinga, Esta definición basease no cabo que a rodea para reforzala. Oxe en dia os materiales son sinteticos, mais resistentes a forza do vento e a podrición.
As poias e os rizos usabanse para reducila vela cando o vento era mais forte que a resistencia da embarcación.
Espero que este relato, acompañado de este grafico, poda servir para preservar esta parte da nosa cultura.