Fotografías: Nieves Formoso Vidal.

A toponimia é a ciencia que estuda os nomes con que identificamos determinados espazos do territorio. É, sen dúbida, un dos campos máis enriquecedores e apaixonantes para quen estude a lingua e a cultura de calquera país. Os nosos antepasados foron bautizando en diversos momentos da historia os lugares que habitaban e cultivaban. Ademais, a maior parte dos topónimos tiñan, e moitos aínda teñen, un significado axeitado á realidade xeográfica en que naceron. Co tempo, esta realidade foi mudando e hoxe en día xa hai centos e centos de topónimos opacos, é dicir, que non nos dan pistas reais sobre o que denominan. Pero, grazas ao seu estudo, podemos coñecer mellor a nosa lingua e a nosa historia.

A toponimia forma parte dos elementos culturais que a Unesco denomina patrimonio inmaterial dos pobos. O carácter permanente dos topónimos fainos monumentos históricos, que se manteñen en pé a través dos séculos e que funcionan como referentes compartidos da comunidade, como sinais da identidade colectiva.

Sobre a riqueza de nomes de lugar en Galicia téñense feito moitas estimacións, que van desde os «cien mil nombres geográficos, separados, aunque no distintos» de que falaba o padre Sarmiento, aos «treinta millones de fincas, cada una con su nombre» que calculaba Filgueira Valverde. O que sabemos con certeza é que vivimos nun país que ten un terzo dos nomes de lugar de toda España.

Esta abundancia de topónimos viuse favorecida pola dispersión das entidades de poboación; pola enorme repartición da terra (minifundismo); pola orografía irregular e dificultosa do terreo; pola secular explotación dos recursos agrícolas, gandeiros e mariñeiros; pola abundante e variada flora e fauna; e, ao cabo, pola vontade de querer nomear cada anaco de terra.

Por esta urxente necesidade de salvar un patrimonio tan valioso, a Comisión de Toponimia da Xunta de Galicia, unha vez rematada a fase de fixación da toponimia de entidades de poboación (Nomenclátor de Galicia), promoveu a posta en marcha do Proxecto Toponimia de Galicia (PTG), que constitúe un plan orientado á recolleita, introdución nunha base de datos, normativización e dixitalización de toda a microtoponimia galega.

No caso concreto do noso concello de Muros, foron catalogados un total de 3567 nomes.  Grande foi o esforzo para realizar este traballo, pero os froitos xa están ao noso dispor e xa podemos facer memoria de moitos nomes xa esquecidos.  Nestas páxinas de TMT poñemos uns poucos.  A relación total (3567) pódense consultar no seguinte enlace: 

http://toponimia.xunta.es/gl/descargas

A Arrucheira, 

A Atalaia

A Badaqueira

A Badaqueira

A Baleiroa

A Barranca

A Barreira

A Barrosa

A Bautireira

A Bicuda

A Boca do Río

A Boia

A Boltireira

A Borouteira

A Bouceta

A Bouza

A Bouza Vella

A Bragada

A Braña

A Braña da Cadela

A Braña da Laxe Negra

A Braña da Retorta

A Braña de Riba

A Braña do Corveiro

A Braña do Oroso

A Braña do Prado

A Braña Redonda

A Brañiña

A Brea

A Cabaceira

A Cabeza do Guardia

A Cachada

A Cachadiña

A Cacharola

A Cacharrola

A Cachola

A Cachola de Cecilio

A Cachola do Pino

A Cacholiña

A Cachueira

A Cadrosa

A Calcerada

A Calzada Romana

A Calzadiña

A Cambusa

A Campana

A Camposa

A Canavala

A Canaveira

A Cancela

A Cancela da Agra

A Cancela de Baixo

A Cancela de Urís

A Cancela do Pino

A Cancela Vella

A Cancelada

A Candeira

A Caniceira

A Canle

A Canle das Areas

A Cansela

A Cantadoira

A Canteira

A Cañeiriña

A Capela

A Carabeira

A Carabela

A Carballeira

A Carballeira do Cura

A Carroucheira

A Casa de Eduardo

A Casa de Riba

A Casa do Home

A Casa Vella

A Caseta

A Caseta de Beluso

A Caseta de Jabira

A Castiñeira

A Cavada

A Cazola

A Cazola

A Cazoliña

A Cebreira

A Chabola

A Chaínza

A Charrasqueira

A Chimenea

A Chousa

Brasal

Bruallos

Burleo

Burreiros

Burreiros

Cabanas

Cabanas

Cabanas

Cabanelas

Cabaniña

Cabazais

Cabido

Cachubeiras

Cagou Fóra

Calancha

Calcadoiro

Calzada do Picho

Camiño da Agra Boa

Camiño da Agra das Pedras

Camiño da Agra de Riba

Camiño da Agra do Barreiro

Camiño da Agra do Medio

Camiño da Agreira

Camiño da Cachadiña

Camiño da Cacharrola

Camiño da Capela

Camiño da Correduira

Camiño da Costa

Camiño da Cova do Lobo

Camiño da Devesa

Camiño da Estibada de Estevo

Camiño da Fonte da Corredoira

Camiño da Fonte de Espiño

Camiño da Fontiña

Camiño da Granda

Camiño da Igrexa

Camiño da Infesta

Camiño da Leirada

Camiño da Merda

Camiño da Moreira

Cornes

Corredoira do Barreiro

Corredoira da Fonte

Corredoira de Lamas

Corredoira de Liñares

Corredoira do Formigueiro

Corredoira do Mestre

Corredoira do Picho

Corredoira do Tallo

Corte Currelos

Corte de Caamaño

Corte Devesa

Cortes de Maceira

Cortiñas Figueiras

Coruxo de Baixo

Coruxo de Riba

Corvachiña

Costa de Bo Nome

Costa de Sía

Costa de Villariño

Costán dos Teixóns

Costaneiras

Costiñas

Cova Carril

Cova de Brisas

Cova de Gatos

Cova de Lapas

Cova de Raposo

Cova de Xamonte

Cova de Xerpe

Cova de Xoaniña

Cova do Agro

Covas

Covas de Carril

Covas Durmidas

Creo

Cruceiro

Cruceiro da Virxe

Cruceiro das Dolores

Cruceiro das Neviñas

Cruceiro de Santa Cruz

Cruceiro de Valdexería

Cruceiro do Baleirón

Cruz

Cruz da Vella

Cruz de Pelos

Cuchariños

Currás

Currelos

Curro da Praza

Curros

Debaixo da Cabaceira

Debaixo da Casa

Detrás da Agra

Devesas da Rañoa

Devesas de Va de Ferreiros

Devesas do Rego da Laxe Negra

Do Lombo Abaixo

Do Lombo Arriba

Doades

Eira Piñeira

Enseada de Sorribos

Entre as Hortas

Entre as Morosas