O convento de Louro e a desamortización de Mendizábal (I)

P/ Manuel Lago Alvarez

A chamada “desamortización de Mendizábal” foi a máis coñecida dunha serie de expropiacións de bens e terras da Igrexa que os liberais levaron a cabo no século XIX.

A chamada  «desamortización española» consistiu en sacar a poxa pública, previa expropiación forzosa por parte do Estado, os bens e terrasImagen1.png que ata entón non se podían enaxenar, vender, hipotecar ou ceder, e que se achaban en poder das denominadas «mans mortas»: (lease: a Igrexa católica e as súas ordes relixiosas, que os acumulaban como beneficiarias de doazóns, testamentos e abintestatos (herdanzas de quen morre sen testar).

Tamén foron obxecto das sucesivas desamortizacións os baldíos e terras comunais dos municipios, que servían de complemento á precaria economía dos campesiños. Non foi un fenómeno exclusivamente español, pero si moi característico do Estado liberal decimonónico, co que este pretendía (polo menos en teoría) recadar máis e mellor, acrecentar a riqueza nacional e crear unha burguesía e clase media de labradores que fosen propietarios das terras que cultivaban. A desamortización foi unha das armas políticas con que os liberais modificaron o sistema de propiedade do Antigo Réxime.

As desamortizacións máis importantes foron, por orde cronolóxica, a de José Bonaparte (1809), a de Argüelles (1813), a do Trienio Liberal (1820), a de Mendizábal (1836), a de Espartero (1841) e a de Madoz (1855). Pero sen dúbida a máis coñecida é a promulgada o 19 de febreiro de 1836 por Juan Álvarez Mendizábal, ministro de Facenda e presidente do Goberno da rexente María Cristina de Borbón (viúva de Fernando VII e nai de Isabel II). A súa expropiación afectou unicamente os terreos do clero regular (as ordes relixiosas), polo que a Igrexa o excomungou, así como aos compradores das devanditas terras.

A Desamortización de Mendizábal foi en principio moi ambiciosa e tivo notables efectos recadatorios e ideolóxicos (avivou tanto o anticlericalismo como o antiliberalismo en España). Pero, desde o punto de vista estritamente social, fracasouImagen2.png: a división dos lotes de terra encomendouse a comisións municipais e estas, aliadas cos oligarcas adiñeirados, manipularon o sistema. Como? Creando grandes lotes inasequibles aos pequenos labradores que foron comprados por nobres terratenentes e burgueses ricos, co que non se creou a clase media que se pretendía.

Previa a desamortización e venda do Convento dos Franciscanos de Louro, o goberno ordenou  facer un Inventario xeral dos bens y fincas do “Convento de San Francisco de Monte Louro”, inventario que foi realizado polo comisionado e administrador de “Reales Rentas”, no ano 1836. O documento no que se plasmou o inventario está depositado  no Arquivo Histórico Nacional (Sección de Clero; Leg. 1920, nº 1), e conservase en moi bo estado.

Velaiquí a transcripción do documento (1ª parte):

 

Inventario general de los bienes y fincas del Convento de San Francisco de Monte Louro realizado por el comisionado y administrador de Reales Rentas. (1836).

Villa de Muros.  Convento orden de San Francisco.  Partido de Santiago. Año de 1835.

Inventario general que comprende todos los vienes, Fincas y demás efectos semovientes que se hallan asignados al expresado Convento de San Francisco de Monte Louro, que son con arreglo a la Real Orden de 25 de Julio último, Instrucción de la Dirección General, que con distinción, es a saber:

1º.- Que comprende todas las Fincas Rústicas y Urbanas.

1ª. Primeramente una pieza de heredad cerrada sobre si, que lleva en Sembradura cien ferrados en esta forma, cuatro ferrados a pan llebar, tres a viñedo,  dos a Huerta, y los ochenta y nueve restantes a Monte Dehesa de Robles, algunos Castaños, Pinos, Limoneros y Frutales.

2ª. José Fidalgo vecino de Brandoñas paga anualmente seis ferrados de trigo que donó a este Convento, y sin pensión alguna Domingo de Outón y Bazarra Gómez García por vienes que aquel trabaja en dicha Parroquia.

3ª Tomás Ermida, Benito Lamela, Manuel Lariño, Francisco López, y la viuda de Ramón Lamela vecinos de Santiago de Louro, pagan anualmente ocho ferrados de centeno que dejó a este Convento domingo Henrrique por Limosna de nueve Misas Rezadas.

4ª Pedro de Louro y Manuel de Lago vecinos también de Louro pagan anualmente tres ferrados de centeno que dejó a este Convento Pedro de Caamaño por limosna de tres Misas Rezadas.

5ª Pablo Fernández, Estevan Lopez, Juan Lestón, Marcelo de Lago, Manuel Lariño y Martín Fernández, vecinos de Louro, Gerónimo Louro, Diego Caamaño, José Formoso, Rafael García, Vicente Fernández vecinos de Gandara, Miguel de Tages, Cristobal Fernández, Francisco Formoso, y la viuda de Manuel Fernández vecinos de Serres, pagan anualmente treinta y cuatro ferrados de centeno, medio Carnero y una gallina, que dejó a este Convento María Montouto por limosna de Siete Misas Cantadas.

6ª Diego García Valeyron, Pedro García, Juan, Juan Dosil, Anselmo Senlle, Agustín Formoso vecinos de Serres, Juan Lestón, Santos de Rama, Alejos de Lago de Miraflores, Ana Cancola, Pedro Piñeyro, Juan Caamaño de Santa Columba deImagen3.png Carnota, pedro Formoso, Mateo Agulleiro de San Mamed de Carnota, Pero, Melchor Cernadas, Juan Pereyra, y Andrés Nieto vecinos de Santiago de Tal, pagan anualmente treinta y dos ferrados y un cuarto de Centeno, medio de trigo, y una gallina que dejó a este convento Juan Louro por limosna de Siete Misas Cantadas.

7ª        Ramón Lamela de Louro, Marcos Dosil, Jacobo Pantaleón del Campo de Campo e Cortes, Benito Dosil de Santa Columba de Carnota, Andrés Figueira de Abelleyra, Felipe Fernández de Vilar, Andrés Nieto, D. Francisco Savorido de Esteyro, Rafaela Rodríguez, Juan Lestón, la Mariñeyra, Gregorio Lestón, José Romero, Jacoba de Mayo, los herederos de Francisco Martínez, vecinos de tal, Gaspar Fernández, la viuda de Justo de Mayo, los herederos de María de Santiago vecinos de Esteyro, y Bernavé Piñeyroi de Reboredo, pagan anualmente veinte y cuatro ferrados de Centeno que dejó a este Convento María Oanes por Limosna de veinte y dos Misas Rezadas.

8ª Pedro Freyre, Mateo Dosil vecinos de Santa María de Lira, Antonio Formoso y Tomás Caamaño vecinos de Santa Columba de Carnota, pagan anualmente cuatro ferrados y medio de Centeno que dejó a este convento Alverto de Bornalle por limosna de una Misa Cantada.

9ª Antonio do Allo y Consortes vecinos de Touriñán pagan anualmente diez y siete ferrados menos un quinto de trigo que dejó a este Convento Alverto Caamaño por limosna de Siete Misas Cantadas.

10ª Antonio y Rafael de Sande y Pedro Gosende vecinos de Lantarón pagan anualmente seis ferrados de trigo que dejó a este convento el mismo Alverto Caamaño por limosna de una Misa Cantada.

11ª Juan Antonio Riveyro, Andrés García, Bernardo Tunes, Andrés Forján, Domingo Vara, Manuel San Martín, Juan Antonio García, José Campos de San Lorenzo, Silvestre Caamaño, Manuel Muíños y D. José Piñeyro de Cruceros, Manuel Blanco, Ana Farrapa, Claudio y Ángel Ferreyro y Roque de Braña pagan anualmente trece ferrados de trigo, y once y un cuarto de centeno que dejó a este Convento el Canónigo D. Juan de Louro Corpo Santo por limosna de Seis Misas Cantadas con Responso.

12ª Bernavé Piñeyro vecino de Santa María de Esteyro paga anualmente un ferrado de trigo ue dejó a este Convento Juan de Rama por Limosna de una Misa Rezada.

13ª Lorenzo Fernández, Ciprián Dosil, Melchor García, Francisco Fernández, Pedro lado, Lucas Sestayo, la hija de Baño, Felipre Priegue, José Romero, Enrique de Mayo, Santiago Rodríguez, vecinos de Serres, Melchor Lestón, Vicente de Bara, Felipe de Agra, Alonso Rodríguez, Miguel de Leys, Pablo Lestón, Pedro Fernández, Antonio de Mayo, Pedro de Lago, Francisco Rodríguez, Sabina García, Felipe Fernández, vecinos de Abelleira, Cándido Cantariño, Justo de Lago, Juan Antonio de Lago,Gerónimo de Sande, Pablo Romero, vecino de Esteyro, Leonardo Pais, Salvador Vieites, Antonio da Silba, Pedro Suárez, Domingo de Couso, Juan Gardado, Bernardo Pais, José Alvite, Albara Blanco, Juan Quintáns, Domingo Alvite, Felipe de Torre, José Gardado, vecinos de Alvorés y Lugar de Pazos, Francisco de Lago, Julián Suárez, Jacinto Núñez, Pedro Sendón, Julián González, Francisco Carrillo, Bernardo Vilaboa, Julián Romero, Antonio Sieyra, Miguel Díaz, Antonio de Tunes y Pedro Romero, vecinos de Chacín y Lugar de Bal, pagan anualmente cincuenta y un ferrados de trigo, Cuarenta de Centeno y una Gallina que dejó a este Convento D. Pedro Durán por Limosna del Octavario de Corpus.

14ª Juan de Mayo, Antonio Vilariño, la viuda de Antonio Nibeyros, Gerónimo Rodríguez, Francisco Villaverde, vecinos de la Villa de Noya, y Pedro Lestón de la Parroquia de Arcos, pagan anualmente veinte y cinco ferrrados de trigo,quince y medio de centeno y dos Gallinas que dejó a este Convento María Albarez de Gayoso por Limosna de trece Aniversarios.

15ª Doña Eugenia Riomayor y Doña Josefa Porrúa de Muros pagan anualmente cincuenta y seis Reales y diez y ocho Ms que dejó a este Convento Jorge López por Memoria de Misas.

16ª Don Simón Relova vecino de Muros paga anualmente trece reales y veinte y cuatro maravedíes, que dejó a este Convento María Montouta por Limosna de Misas.

17ª Joaquina Maceyras de Muros paga anualmente veinte y dos Reales por la memoria de Misas que fundo en este Convento María Albarez.

18ª Jacinto de Puga de Muros paga anualmente dos Reales y Die y icho maravedís porla memoria que fundó en este Convento Juan Rodríguez.

19ª D. José Relova de Muros por la antecedente memoria también paga otro dos Reales y Diez y ocho maravedís.

20ª Don José Malvarez de Muros y D. José Calderón, pagan anualmente 8 maravedís por la memoria que fundó en este Convento Domingo de Outón.Imagen4.png

21ª Lorenza López y Rosa Evia vecinos de Muros pagan anualmente tres reales y veinte y seis maravedís, por la memoria que fundó en este Convento Alberta Fernández.

22ª Diego López de Muros paga anualmente siete Reales por la memoria fundada en este Convento por Inés Fernández.

23ª Domingo de Noya y consortes pagan anualmente veinte reales por la memoria que dejó a este Convento Antonio de Muro.

24ª Valentín Maceyras paga anualmente veinte reales por la Memoria que dejó a este Convento Bartolomé de Muro.

25ª D. José María Calderón vecino del Puerto del Son por la memorias que dejaron a este Convento D. Juan Lariño, Juan de Sardiñeyra y Barbara González paga anualmente ciento once reales y diez y ocho maravedís.

26ª Doña Tomasa Patiño y Pedro Bazarra de Muros por ídem, pagan anualmente nueve reales y dos maravedís.

27ª Don Roque Horfas paga anualmente cuatro reales por la memoria que dejó a este Convento Catalina Fernández.

28ª Estevan Bueno paga anualmente ocho Reales por la memoria que dejó a este Convento Fernando Nuñez.

29ª Don Agustín Relova de Muros, paga anualmente doce maravedís por la memoria que dejó a este convento Juan Dominguez.

30ª José Fernández y José de Leys vecinos de Muros pagan anualmente 8 maravedís por la memoria que dejó en este Convento Pedro María.

31ª Josefa de Lojo de Muros paga anualmente siete Reales por la memoria que dejó a este Convento Pedro María.

32ª Domingo Barreyro de Muros paga anualmente siete reales por la memoria que dejó a este Convento Andrés Fernández de Louro.

33ª      D. Juan de Loys de Muros paga anualmente siete reales por la memoria que dejó a este Convento Andrés Fernández de Louro.

34ª      Doña Teresa Albariño vecina de Palmeyra para anualmente por la antecedente memoria otros dos reales y dieciocho maravedís.

35ª María Anguiáns de Muros paga anualmente ocho reales por la memoria que dejó a este Convento Gonzalo Andrés.

36ª Santiago Gallego de Muros paga anualmente siete reales por la memoria que dejó a este Convento Pedro Fidalgo.

37ª Juan Rodríguez Penoso por la misma memoria paga anualmente siete reales.

38ª Rafael Sendón por la antecedente memoria paga anualmente otros siete reales.

39ª Los herederos de D. Ramón Horfas por la misma memoria paga anualmente siete reales.

40ª D. Joaquín María Aguiar de Muros paga anualmente treinta reales por la memoria que dejó a este Convento Juan de Castro.

41ª Miguel Areas paga anualmente diez reales por la memoria que dejó a este Convento Isavel Rodríguez.

42ª Domingo Antonio Santiago paga anualmente cinco reales y dos maravedís por la memoria que dejó a este Convento Juan Caamaño.

43ª Manuel de Lojo de Muros paga anualmente quince reales por la memoria que dejó a este Convento José Antonio Durán.

44ª D. Antonio Alvela paga anualmente siete reales por la memoria que dejó a este Convento Estevan de Louro.

45ª D. Joaquín Aguiar de la Puebla paga anualmente cinco reales por la memoria que dejó a este Convento María Rodríguez.

46ªFrancisco Quinteyro de Muros paga anualmente por la memoria que dejó a este Convento Juana Rodríguez.

47ª Martín Lucías de Muros paga anualmente doce reales por la memoria que dejó a este Convento Juan de Arredondo.

48ª Manuel Guerra de Muros paga anualmente con Florencio González doce reales por la memoria que dejó a este Convento María Albarez de Caamaño.

49ª Joaquín Fabeyro, Gabriel González y Manuel Gómez Sardyñeira pagan anualmente ocho reales por la memoria que dejó a este Convento D. Francisco Caamaño.

50ª Los herederos de Juan Caamaño de Muros pagan anualmente tres reales por la memoria que dejó a este Convento María de Lago.

51ª Andrés Castiñeiras y los sobrinos de Cicilio Martínez pagan anualmente ocho reales por la memoria que fundó en este Convento Vicente López.

52ª D. Ramón de Pazos de Muros paga anualmente Doscientos cincuenta reales por la memoria que dejó a este Convento D. Alverto Luces.

53ª Doña Ramona vecina de San Vicente de Vybeiro paga anualmente treinta y seis reales por la memoria que dejó a este Convento Doña Isavel Pose.

54ª Tomás Ermida de Louro paga anualmente cinco reales por la memoria que dejó a este Convento Juan Ermida.

55ª D. Tomás Artaza de Muros paga anualmente tres reales y doce maravedís por la memoria que dejó a este Convento María Albarez de Leys.

56ª Lucas Velo y D. Lucas González de Muros por la memoria antecedente pagan anualmente cinco reales y veinte maravedís.

57ª Catalina Olveyra de Muros paga anualmente siete reales por la memoria que dejó a este Convento Juan Dominguez.

58ª Pascual Castiñeyras de Muros paga anualmente ocho reales y diezyocho maravedís por la memoria que dejó a este Convento Gonzalo Outón.

59ª Doña Josefa Estevez de Muros paga anualmente cuatro reales y doce maravedís por la memoria que dejó a este Convento María Martínez.

60ª Matías Sendón de Muros paga anualmente ocho reales por la memoria que dejó a este Convento D. Pedro García.

61ª Benito Fiuza de Muros paga anualmente ocho reales por la memoria que dejó a este Convento Alonso García.

62ª Jacoba Quintáns de Muros paga anualmente treinta y tres reales por la memoria que dejó a este Convento Juan de la Barrera.

63ª D. Luis Ares y Andrés de Lago de Muros pagan anualmente veinte y cuatro reales por la memoria que dejó a este Convento Sancha Fernández.

64ª Francisco Lago y consorte con José Romero del Campo das Cortes pagan anualmente por la memoria antecedente ocho reales.

65ª Bernardo Lucías y D. Manuel Guerra por la misma memoria pagan anualmente veinte reales y ocho maravedís.

66ª Juan Antonio París de Muros paga anualmente siete reales poImagen5.pngr la memoria que dejó a este Convento D. Pedro de la Llama y Catalina Dominguez.

67ª Marcelo Caamaño de Louro paga anualmente cinco reales por la memoria que dejó a este Convento Catalina Fernández.

68ª Francisco Quintáns o Quintela, Domingo González, Guillermo Formoso y Domingo Leys, pagan anualmente doce reales por la memoria que dejó a este Convento Catalina Fernández.

69ª Marcelo de Lago de Louro paga anualmente nueve reales por la memoria que dejó a este Convento Catalina Parada.

70ª El mismo Marcelo Lago y Consorte pagan anualmente diez y seis reales por la memoria que dejó a este Convento Juan Lamela.

71ª Manuel Fernández de Louro y Consorte pagan anualmente doce reales por la memoria que dejó a este Convento Gabriel de Tajes.

72ª      Pedro Fernández y Domingo Lamela pagan anualmente quince reales por la memoria que dejó a este Convento Domingo Sendón.

73ª      Manuel Rama paga anualmente seis reales por la memoria que dejó a este Convento Antonio Feernández.

74ª      Martín de Lago paga anualmente tres reales por la memoria que dejó a este Convento Pascual Sendón.

75ª José de Sande de Baño paga anualmente ocho reales por la memoria que dejó a este Convento D. Antonio de Sande.

76ª D. José Romero paga anualmente trescientos treinta y seis reales por la memoria que dejaron a este Convento  María Ardeleyro, D. Pedro y Francisco Durán, Juan de Harrer y María Albarez.

77ª Don Eladio Miranda de Noya paga anualmente setenta y dos reales por la memoria que dejaron a este Convento María Albarez de Gayoso, Don José Luaces y Don Luís Durán.

78ª Carlos Pérez con Consorte todos de Noya paga anualmente por la memoria que dejó a este Convento María Alvarez de Gayoso.

79ª D. Simón y D. Juan de Relova de Muros pagan anualmente noventa reales por la memoria que dejó a este Convento D. Antonio Malvarez.

80ª D. Julián Alvarez por la misma memoria paga anualmente siete reales.

81ª Los herederos de Marcelo Rodríguez pagan anualmente por la memoria que dejó a este Convento Alberta Fernández de Berdullo tres reales.

82ª Jacobo Lamela vecino de Louro paga anualmente veinte reales por la memoria que dejó a este Convento Pedro de Louro.

Títulos de Pertenencia:

Testamento que contiene la Fundación de Gómez García otorgado en el año de mil quinientos setenta y dos por ante el Escribano de Número Francisco Rodríguez en Cuatro ojas.

Testamento que contiene la Fundación de Domingo Enriquez otorgado en el año mil seiscientos ochenta por ante el escribano Antonio García Feijó.Imagen6.png En una oja.

Testamento que contiene la Fundación del Lcdo. D. Francisco García otorgado en el año mil seiscientos ochenta por ante Alberto de Barral Escribano de Número de Muros, y comprende también la Memoria de María Montouto: en nueve ojas.

Testamento que contiene la Fundación de Juan de Louro otorgado en mil seiscientos cuarenta y cinco por ante el Escribano Andrés López Muñiz vecino de Muros: Auto del Provisor de Santiago en el Pleito que el Cavildo de Muros sobre esta Fundación, y diligencias practicadas a los pagadores de la Misa: en Diez ojas.

Escritura de la Memoria que fundó Alverto de Caamaño y Guemes y su mujer Antonia Vázquez de Patiño otorgada en el año de mil seiscientos setenta y ocho por ante el Escribano Alonso García vecino de Muros y juntamente los Autos de posesión de Ypotecas pertenecientes a la Fundación: en catorce ojas. (continuará)

 

 

Anuncio publicitario

Acerca de MUROS CENTRADO

MUROS CENTRADO
Esta entrada fue publicada en Historia y etiquetada . Guarda el enlace permanente.

Deixa un comentario

Introduce tus datos o haz clic en un icono para iniciar sesión:

Logo de WordPress.com

Estás comentando usando tu cuenta de WordPress.com. Salir /  Cambiar )

Foto de Facebook

Estás comentando usando tu cuenta de Facebook. Salir /  Cambiar )

Conectando a %s